Als zelfstandig psychologe dacht ik de instemming van beide ouders nodig te hebben om therapie te bieden aan minderjarigen. Een collega zei me dat ze therapie kan bieden zonder de ouders in lichten of toestemming te vragen. Klopt dat? 

Dit kan in bepaalde gevallen inderdaad zonder instemming van de ouders. Daarvoor moet nagegaan worden of de minderjarige bekwaam is. Hier zijn verschillende regels van kracht.

Vroeger hadden zelfstandige psychologen steeds de instemming nodig van beide ouders om therapie te kunnen bieden aan minderjarigen. Minderjarigen zijn immers juridisch handelingsonbekwaam, waardoor zij niet zelfstandig beslissingen kunnen nemen of handelingen kunnen stellen die juridische gevolgen met zich meebrengen. Minderjarigen staan onder het gezag van hun wettelijke vertegenwoordigers (ouders of voogd) die deze beslissingen kunnen nemen voor of over hun minderjarige kinderen. Maar deze onbekwaamheid is geen zwart/wit gegeven; kinderen groeien op en nemen meer en meer hun eigen beslissingen. In de (rechts)praktijk worden jongeren steeds vaker bekwaam geacht om zelf beslissingen te nemen. Daarbij wordt in het bijzonder nagegaan of de minderjarige in kwestie voldoende weet wat in zijn belang is én of hij de gevolgen van zijn beslissingen of acties voldoende kan inschatten.  

Het beleid heeft daarop ingespeeld met specifieke regelgeving die belangrijke uitzonderingen geeft op de algemene handelingsonbekwaamheid van minderjarigen:

• het DRM is van kracht binnen alle domeinen van de jeugdhulp (CLB, CGG, VK, JAC, OCJ ...) en geeft de bekwame minderjarige het recht om in bepaalde situaties zelfstandig beslissingen te nemen betreffende de hulpverlening (link naar fiche bekwaamheid). Vanaf de leeftijd van 12 jaar wordt deze bekwaamheid verondersteld. Afwijkingen op dit vermoeden van bekwaamheid kunnen wel gemaakt worden door de hulpverlener, op grond van de context in een individueel geval.
• de Wet Patiëntenrechten vermeldt geen leeftijd maar stelt dat de minderjarige zelf beslissingen kan nemen indien hij tot een redelijke beoordeling van zijn belangen in staat wordt geacht (door de betrokken beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg).

In deze casus is het antwoord niet zo eenduidig.

• Psychologen die werken binnen de integrale jeugdhulp (bv. bij het CGG) kunnen op basis van het DRM minderjarigen als bekwaam beschouwen zodat zij zelfstandig over hun therapie kunnen beslissen. De ouders moeten dan niet per se instemmen noch ingelicht worden.
• Zelfstandig gevestigde psychologen kunnen zich niet op het DRM beroepen. Klinisch psychologen zijn wel erkend als beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg waardoor ze onder de Wet Patiëntenrechten vallen. Een zelfstandig, klinisch psycholoog kan een minderjarige hierdoor als bekwaam inschatten zodat die zelfstandig kan beslissen over bijvoorbeeld een therapie.