Na meerdere behandelingen voor aanslepende problemen, contacteren een meisje van 16 en haar mama een psychiater. Deze weigert echter enige hulpverlening zonder toestemming van vader. De ouders zijn gescheiden en vader wil geen toestemming geven.  Kan het meisje hierover niet zelf beslissen?

Volgens de Belgische wetgeving (meer bepaald het Burgerlijke Wetboek) zijn minderjarigen in het algemeen handelingsonbekwaam. Dit betekent dat minderjarigen in principe geen beslissingen kunnen nemen of handelingen kunnen stellen die juridische gevolgen met zich meebrengen. Ze kunnen hierdoor bv. geen contracten ondertekenen.
Minderjarigen staan daarom onder het gezag van hun wettelijke vertegenwoordigers (ouders of voogd) die deze beslissingen kunnen nemen voor of over hun minderjarige kinderen.

Momenteel bestaan 2 belangrijke regelgevingen die een uitzondering voorzien op de algemene handelingsonbekwaamheid van minderjarigen :  het Decreet rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp (DRM) en de Wet Patiëntenrechten (W.P.).

1. Het DRM is enkel van toepassing voor de sectoren die onder de integrale jeugdhulp valt. Dit is niet het geval voor psychiatrische hulpverlening; het DRM is hier dus niet van toepassing.

2. Art. 12 Wet Patiëntenrechten:

§ 1. Bij een patiënt die minderjarig is, worden de rechten zoals vastgesteld door deze wet uitgeoefend door de ouders die het gezag over de minderjarige uitoefenen of door zijn voogd.

§ 2. De patiënt wordt betrokken bij de uitoefening van zijn rechten rekening houdend met zijn leeftijd en maturiteit. De in deze wet opgesomde rechten kunnen door de minderjarige patiënt die tot een redelijke beoordeling van zijn belangen in staat kan worden geacht, zelfstandig worden uitgeoefend.

- De Wet Patiëntenrechten stelt dus dat wanneer de patiënt minderjarig is, zijn patiëntenrechten in principe uitgeoefend worden door zijn wettelijke vertegenwoordigers (ouders of voogd).

- Wanneer de minderjarige patiënt echter tot een redelijke beoordeling van zijn belangen in staat wordt geacht (door de betrokken beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg: arts, verpleegkundige, klinisch psycholoog,...) en dus als wilsbekwaam wordt beschouwd, kan deze zelfstandig zijn patiëntenrechten uitoefenen door bv. zelfstandig een afspraak te maken met een beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg en op consultatie te gaan, zelfstandig toegang tot zijn dossier te vragen, en/of beslissingen te nemen aangaande zijn gezondheidszorg.

- Anders dan in het DRM waar minderjarigen vanaf 12 jaar worden vermoed om bekwaam te zijn, voorziet de Wet Patiëntenrechten hiervoor niet in een leeftijdscriterium.

Het is aan de betrokken beroepsbeoefenaar om af te wegen of zijn minderjarige patiënt voldoende kan inschatten wat in zijn belang is én voldoende kan inschatten wat de gevolgen zullen zijn van zijn beslissingen, daden.

Wanneer de betrokken psychiater van mening is dat de minderjarige bekwaam is, kan zij wel degelijk zelfstandig (alleen) beslissen over haar gezondheidszorg.